"Het was alsof ik nu pas echt begreep wat Elsschot bedoelde. Wat blijkt: er schuilt ontzettend veel humor en muzikaliteit in het verhaal. En Kareltje is veel meer dan een slachtoffer" - 28.02.2018 - Lieselotte Snyder in cultuurenco.blog over de zaalversie van Een ontgoocheling
"Om met een cliché te eindigen: Een ontgoocheling is alles behalve een ontgoocheling" - 02.03.2018 - Sara Duquene in Club KULtuur over de zaalversie van Een ontgoocheling
"Muziek van Elsschot" - 06.03.2018 - artikel in Het Belang van Limburg over de zaalversie van Een ontgoocheling
"De acteur pakt de zaal in met zijn subtiele maar beweeglijke spel" - De Morgen***
"Jurgen Delnaet vindt het juiste evenwicht tussen de zwarte humor en tragiek die het oeuvre van Elsschot kenmerken." - Gazet van Antwerpen
"De historische locatie van het Atheneum geeft geschiedenis én actualiteit aan elk woord. Vier muzikanten staan in voor de emotionaliteit die de tekst bewust terzijde laat. Korte interventies met kleurige tekstvlaggen of een grote zwevende ballon verrijken Het Nieuwstedelijk met een ongeziene visuele poëzie.
En dan is er nog Delnaet zelf: met één wenkbrauw of één kinderlijk huppeltje haalt hij zoveel meer nuances van tussen de lijnen. Deze vertelling leeft." - De Standaard ***
"Wat een heerlijk idee, om Elsschots zakelijke, droge woorden op muziek te zetten." - Het nieuwsblad****
"De structuur is helder, het verhaal ook en Delnaet speelt - net als de muzikanten - met een aanstekelijke gretigheid, de gretigheid waarmee kinderen op de laatste schooldag voor de zomervakantie naar het uurwerk in het klaslokaal kijken." - Knack***
Beluister hier de reportage in Espresso op Klara
Jurgen Delnaet
Het nieuwstedelijk werkt voor het eerst met acteur Jurgen Delnaet. In de opleiding Dora Van der Groen en nadien bij DeTijd gepokt en gemazeld als iemand die een tekst kan zeggen zoals hij bedoeld is, 'zoals het er staat'. Maar tegelijk is Jurgen een rasverteller met vele zomers Gents volkstoneel op de teller, iets waaruit hij gretig putte voor zijn solo Berckmans die we ten tijde van Braakland/ZheBilding selecteerden voor Theater aan Zee tijdens ons gastcuratorschap in 2012.
het orkest
Benjamin Boutreur maakt als blazer deel uit van Flat Earth Society (FEZ) en componeert daarnaast muziek voor film, tv en theater. Zo was hij jarenlang huiscomponist bij HETPALEIS. In 2016 werkte Boutreur al voor Het nieuwstedelijk, waar hij de voorstelling Zwischen van een passende klankband voorzag.
Joris Caluwaerts is de man achter het waanzinnig populaire jazzensemble STUFF. Daarnaast speelt hij toetsen bij ondermeer Magnus en Hydrogen Sea, na eerdere passages bij Zita Swoon, Milow, Lady Lynn en Het Zesde Metaal. Bij Het nieuwstedelijk maakte hij muziek voor ondermeer het stripproject Dansen Drinken Betalen - (almost) The Movie (2015), Last Call (2016) en het nieuw te maken stripproject First Contact. Een Ontgoocheling is zijn derde grote samenwerking met Adriaan Van Aken, nadat ze mekaar leerden kennen bij de aanmaak van de muziekvoorstellingen Wagon (6+, 2010) en Station (6+, 2014) van Het nieuwstedelijk & Zonzo Compagnie.
Het componeren is een duobaan, maar voor de verdere uitwerking en uitvoering van de muziek rekenen Joris en Benjamin verder op Lot Vandekeybus (De Kift, alle zware blazers) en multi-instrumentalist Tim Coenen (Admiral Freebee, Roadhouse Libra,...).
Blazers spelen sowieso een hoofdrol in de score van Een Ontgoocheling, aangezien de aanblik van tuba's en bombardons meteen aan fanfare en harmonieën doet denken, nog voor er één noot gespeeld is. Zo roepen de muzikanten het beeld van 'een vereniging' op, een fenomeen waar Elsschot middels De Lustige Whistspelers veel aandacht aan besteed in Een Ontgoocheling, terwijl er muzikaal hooguit naar fanfaremuziek wordt geknipoogd.
"Lichtheid"
Het licht aansteken in het immer als cynisch, diepduister en verschrikkelijk melancholisch bestempelde Elsschot-oeuvre, dat is Adriaans missie. Door de lichtheid op te zoeken en te benadrukken wordt niet alleen Willem Elsschots uitstekende humor duidelijker zichtbaar, het legt ook de muzikaliteit van 's mans taal bloot, die misschien wel de kern van zijn schriftuur uitmaakt.
Men zei over Elsschots gedichten dat ze 'kleine romans' leken te zijn, wat hem heeft aangezet om romans te gaan schrijven. Maar die uitspraak geldt even goed andersom: veel van Elsschots romans en novelles hebben veel weg van poëzie. En die dient niet alleen in stilte genoten te worden, maar ook gebracht en gehoord! Gespeeld voorwaar! En dat is exact wat wij doen...
Het Atheneum was in Elsschots tijd (einde negentiende eeuw) een eliteschool, gerund door en voor Franstaligen uit de hogere klassen. Wie geen Frans sprak, maakte weinig kans om ergens te geraken. Tegelijk was het Atheneum een bolwerk van opkomend flamigantisme. In die optiek valt meestal snel de naam van Pol de Mont, een leraar Nederlands die eerst de jonge Alfons De Ridder, maar daarna ook Paul Van Ostaijen (een andere illustere ex-leerling van het KAA) inspireerde. Niet alleen op literair, ook politiek niveau.
Meer dan honderd jaar later gaat het er net iets anders aan toe op het Atheneum. Met de stad is ook de school veranderd. De leerlingenpopulatie van het KAA telt vandaag meer dan zeventig (!) nationaliteiten en er zitten amper nog leerlingen met klassieke, Vlaamse roots. De leerlingen noemen hun school dan ook zelf een 'allochtonenschool'. Een geuzennaam, zo is gebleken.
Foto: Sigrid Spinnox
Foto: Sigrid Spinnox
Foto: Sigrid Spinnox
Foto: Sigrid Spinnox
Foto: Sigrid Spinnox
Foto: Sigrid Spinnox
Foto: Sigrid Spinnox
Foto: Sigrid Spinnox
Een ontgoocheling - de audiowandelingen
De eerste speelreeks van Een ontgoocheling kaderde in de Zomer van Antwerpen 2017.
Het was een dubbelproject.
Voor de voorstelling begon, kon je een audiowandeling doorheen de school maken.
Een compact ploegje nieuwstedelijken (naast Adriaan Van Aken zijn dat actrice Sara Vertongen en audioman Lucas Derycke) streek neer op het Atheneum, loodste de leerlingen het project binnen door met hen de Elsschotnovelle te lezen en interviewde daarna de leerlingen over de thema's uit het boekje. Over hun toekomstverwachtingen en de rol die hun ouders daar wel of niet in spelen.
Vervolgens goot Adriaan dat interviewmateriaal in korte, speelbare teksten die door een kleinere groep leerlingen (zij die daar zin in hadden) werd ingespeeld voor de microfoon van Lucas Derycke. Dat materiaal dient als basis voor een audiowandeling door de school.
COMMUNITY-BASED
Deze werkwijze past mooi in een van de sporen waar Het nieuwstedelijk op inzet, 'community-based' werken. Het materiaal voor een artistiek project via interviews aan een gemeenschap onttrekken, verwerken en bewerken en vervolgens terugschenken aan die gemeenschap (en het ruimere publiek) in de vorm van een artistiek project, meestal een stuk theater.
Denk aan het recente Vuur (2016) waarvoor Christophe Aussems overlevenden, nabestaanden en hulpverleners van de collegebrand in Heusden-Zolder interviewde en dat materiaal met acteur Jonas Vanthielen en twee muzikanten in een voorstelling goot die eerst een lange speelreeks kende in de betreffende gemeente (voor diezelfde overlevenden en nabestaanden) alvorens op tournee te gaan.
STEMACTEURS
De audiowalk van Een ontgoocheling gaat nog één stapje verder door de 'community' ook artistiek te betrekken. Door hen als (stem)acteurs te gaan inzetten. Onbedoeld een gouden zet overigens, want een video- of theaterproject was nooit van de grond gekomen, aangezien de vele moslimmeisjes op school geen hoofddoek mogen dragen en daardoor liever niet gefilmd of gefotografeerd worden. Werken in audio was dan weer geen enkel probleem, waardoor het percentage leerlingen dat actief heeft meegedraaid ontzettend hoog ligt.
Die grote motivatie is te danken aan het feit dat leerlingen hun eigen verhaal en dat van hun medeleerlingen mogen vertolken. Want ze hebben wel degelijk iets te vertellen, als individu en als groep.
beluister de audiowandelingen
Ik ken een paar meisjes. Van Humane.
Die naar de zolder gaan.
Echt zo stiekem.
Die gaan met de trap.
Zo een keidunne trap.
Naar boven. `
Dat is pas gezellig.
Ze zitten daar echt zo. Met een groepje.
Tijdens de lunch.
Dat is wel leuk. Ik zou dat ook wel willen doen.
Een spannende plek.
Dit gebouw is zo.
Uniek.
(uit: de audiowandeling van Een Ontgoocheling)
Audiowandeling in het Koninklijk Atheneum Antwerpen (Foto: Sigrid Spinnox)
Audiowandeling in het Koninklijk Atheneum Antwerpen (Foto: Sigrid Spinnox)
Audiowandeling in het Koninklijk Atheneum Antwerpen (Foto: Sigrid Spinnox)
Audiowandeling in het Koninklijk Atheneum Antwerpen (Foto: Sigrid Spinnox)
Audiowandeling in het Koninklijk Atheneum Antwerpen (Foto: Sigrid Spinnox)
Begoocheling - een spiegelproject van Cie Tartaren
Ook onze goede vrienden van het Leuvens sociaal artistiek gezelschap Cie Tartaren gaan aan de slag met de Elsschotnovelle. Zij ontwikkelen hun voorstelling vanuit de verwachtingen die de maatschappij van een kwetsbare medemens verlangt.
Vanuit een vanzelfsprekendheid worden er een heel wat basisvaardigheden verwacht van elke volwassene. Briefwisseling behandelen, verzekering, budgetten beheren, kinderen op de juiste manier ondersteunen om een volwaardig pedagogisch traject af te leggen, inschakelbaar zijn in ‘het systeem’… Die evidentie houdt echter een begoocheling in stand bij medeburgers die deze vanzelfsprekenheden voor waar houden. Dit schept vaak onhaalbare verwachtingen en leidt tot ontgoocheling voor beide partijen.
Meer over begoocheling lees op de website van cie Tartaren
Credits voorstelling
Willem Elsschot tekst
Adriaan Van Aken concept, tekstbewerking, regie
Jurgen Delnaet spel
Benjamin Boutreur & Joris Caluwaerts compositie muziek
Benjamin Boutreur, Joris Caluwaerts, Lot Vandekeybus, Tim Coenen uitvoering muziek
Lucas Derycke bruitages
Sven Roofthooft & Veerle Hasselman decor en kostuums
David Suls ontwerp vlaggen
Els Theunis & Christophe Aussems dramaturgie
Ellen Haesevoets, Thomas Verachtert, Bregt Janssens & Tom Buys techniek & productie
een productie van Het nieuwstedelijk in coproductie met Zomer Van Antwerpen, GO! Atheneum Antwerpen
met dank aan Timecircus
Credits audiowandeling
Adriaan Van Aken, Lucas Derycke en Sara Vertongen regie & dramaturgie
Adriaan Van Aken interviews & tekstbewerking
Lucas Derycke opname & montage
Sara Vertongen interviews & aanmaak wandeling
Ruth Mariën interviews
Ellen Haesevoets productie
Hannelore Ceulemans (stage) assistentie
Amal El Moukhtari, Farran Konate, Mariam Ghiyasi, Kadija Khannousse, Leila El Battioui, Stan van Elsen, Seydanur Gönen, Zahra Syed, Naghma Ayamoddin, Talha Tasci, Hawa Jollah, Ousman Jalloh, Gumeet Kapour, Suleyman Smits, Valdon Rexhepi, Ikram Elhasani, Salim Rabah, Ismail Talbi, Sana Azim, Abdelghani Chouai, Chaimae Hamdaoui, Hanne Pendelaers, Hamza Talbi, Kübra Yilmaz, Imane Naeme, Sufyan Smits, Ibrahim Hasan, Zannat Khair, Pedro Coimbra Dos Santos, Ousama El Ouaamari stemmenwerk
Katrijn Van Giel fotografie
productie Het nieuwstedelijk
coproductie Zomer Van Antwerpen, GO! Atheneum Antwerpen