het is een groot mysterie wat daar gebeurd is
ik kende alleen mijn verhaal
en dan hoorde ge soms andere verhalen
maar ik heb niet veel verhalen gehoord
daar werd niet over gepraat
“Vuur spreekt met die langzaam insluipende ontroering die we lang niet hebben ervaren in theater.”
Wouter Hillaert in De Standaard **** -- 22.06.2015 'Het zwijgen van Zolder'
“In transformeren is hij een krak, die Van Thielen.(…) Maar hij zet zijn talent hier subtieler en daardoor indrukwekkender in dan ooit.”
Els van Steenberghe in Knack Focus **** -- 23.06.2015 'Jonas Van Thielen brandt van talent, liefde en verdriet in Vuur'
'Afscheid was niet mogelijk' -- 15.06.2015 Jo Smeets in Het Belang van Limburg
“Muziek en tekst zijn in een warme dialoog. Het trio op de sobere scène overtuigt en ontroert.”
Tuur Devens in de Theaterkrant ***** -- 20.06.2015 'Emotionele littekens na 40 jaar'
"Vuur leidt alle aanwezigen samen langs een spoor van woede en onmacht, naar een voorzichtige vorm van loutering. Het is een gedeelde ervaring om niet snel te vergeten."
Evelyne Coussens in De Morgen ***1/2 -- 26.06.2015 'Gelouterd door Vuur'
'Jonas Van Thielen: Dit soort theater vind ik heel waardevol' -- 20.06.2015 André Grosemans interview Jonas van Thielen in Het Nieuwsblad
"In plaats van in een grote boog rond zakdoekentheater te lopen, laat Vuur zijn publiek doen wat de brand met de nabestaanden niet deed: het diepste verdriet bespreekbaar maken" -- 09.07.2017 Simon Grymonprez & Gilles Michiels in Veto
'Stemmen uit het Vuur' -- 24.08.2017 Kim Noach in De Limburger
Een verbeelding van de werkelijkheid
Vuur is geen waarheidsgetrouwe reconstructie van de werkelijkheid, maar een verbeelding ervan. De theatermakers inspireerden zich op de waargebeurde feiten. De stemmen uit de voorstelling zijn samengesteld uit verschillende getuigenissen en bronnen. Met bijzondere dank aan alle geïnterviewden.
Bekijk hier de historische krantenpagina's uit Het Belang van Limburg van 1974.
Werkwijze
Vuur kwam tot stand door middel van ‘klassieke’ research enerzijds (alles over een onderwerp te weten willen komen door literatuur, documentaires, nieuwsmedia etc.) en anderzijds door de realiteit zelf, waarin zich de verhalen afspeelden, te onderzoeken. Dit laatste betekende het afnemen van een reeks interviews met mensen die betrokken waren/zijn bij de gebeurtenis waarover we willen vertellen.
Het verschil met journalistieke interviewtechnieken is dat er bij onze interviews zoveel mogelijk ruimte moest zijn voor het hele levensverhaal van de geïnterviewde. De vrager stelt vragen die bijsturen, maar niets uitsluiten.
Door het interview op deze manier af te nemen, is er meer ruimte voor verhaalelementen die we van tevoren niet hadden kunnen vermoeden. Bovendien ontstaat er een veel completer levensverhaal van iemand, waarbij ook nog een beeld ontstaat van de sociaalhistorische context. Het gaat bovendien niet alleen om de ‘inhoud’ van het vertelde. In dat geval zou het enkel als historische informatiebron worden gebruikt, en zou het daarbij ook zeer onbetrouwbaar zijn. Het geheugen filtert immers de realiteit. Het blijft mensenwerk - voor de historici kan dat gebrek aan betrouwbaarheid (en dus objectiviteit) misschien een bron van frustraties zijn; voor theatermakers is het een bron vol inspiratie. Want naast de inhoud is er nog een rijk palet aan informatie. Bijvoorbeeld iemands taalgebruik, accent of dialect, gebaren, gelaatsuitdrukkingen, of de stiltes, de aarzelingen, de emoties,…
Als theatermakers filterden we alle bruikbare elementen uit de verhalen en het gedrag van de geïnterviewden, om die vervolgens tijdens het repetitieproces te verwerken en te fictionaliseren. Zo ontstaat er een transformatie van de ‘persoon’ uit het interview tot een ‘personage’ in de toneelvoorstelling. En zo wordt zijn individuele ‘waarheid’ uit het interview de basis voor een nieuwe ‘waarachtige’ toneelvoorstelling. In de praktijk houden we maar een fractie van het totale interviewmateriaal over en gebruiken we verschillende personen voor de creatie van één personage.
Een tweeluik over kwetsbaarheid
Vuur maakt deel uit van het tweeluik Water & Vuur.
Twee rampen uit de vorige eeuw eisten een trieste tol van 58 kinderlevens. Twee keer werd de toekomstige generatie 'geamputeerd' door het noodlot. Twee keer werd niet enkel de regio Limburg, maar het hele land in diepe rouw gedompeld. Twee keer stond een soortgelijke foto van een begrafenis met tientallen witte kisten en treurende familieleden op de voorpagina's van de kranten.
Nog steeds laten de gebeurtenissen hun sporen na in de gemeenschappen waar ze plaatsvonden. De tijd krijgt de wonden amper geheeld.
Het eerste deel Boven Water, over de vlotramp van Godsheide (Hasselt), werd in het najaar van 2013 door de Queeste gemaakt op locatie. In de zomer van 2015 volgde het tweede deel Vuur als eerste voorstelling van Het nieuwstedelijk, de fusie van de Queeste en Braakland/ZheBilding. In het voorjaar van 2016 speelden we beide voorstellingen als tweeluik.
"Er zijn van die klasreünies die anders zijn dan alle andere. Veertig jaar geleden stierven 23 jongens in een collegebrand. Onlangs kwamen degenen die het overleefden nog eens samen. Een verhaal over jongens die jaren geleden een dure eed zwoeren die ze nooit zouden verbreken."
Stijn Tormans schreef voor Knack het artikel
'Het zwijgen van de klas van '74'
"Traumatogene gebeurtenissen doen een mens wankelen op zijn grondvesten: ze wijken af van de alledaagse belevingen waarmee een mens in zijn leven te maken krijgt en veroorzaken bij elke normale persoon een duidelijk zichtbaar leed. Traumatogene gebeurtenissen zijn van dien aard dat niemand ze echt aankan. Herstellen van erg traumatiserende gebeurenissen is bijgevolg een bijzonder pijnlijk en langdurig proces. Naast het gevoel gekrenkt, gekwetst en gepenetreerd te zijn in de eigen inidividuele veiligheid, ontstaan er zeer complexe en vaak destructieve gevoelens van onzekerheid, schuld, angst en twijfel. Naarmate er sprake is van een blijvend, onherstelbaar verlies en/of van lichamelijke verminking zal het herstelproces langer duren. Soms is alleen al het opnieuw bereiken van een leefbaar evenwicht een schier onmogelijke opgave voor traumaoverlevenden."
boekje #320 bij De Nieuwe Toneelbibliotheek
Ook de twee songs uit Vuur kan je thuis opnieuw beluisteren. De single (met downloadcode) is na de voorstelling te koop.
“Het is een groot mysterie van het menselijk leven, dat het geleden leed langzaam overgaat in stille innige vreugde, dat onze bittere tranen tenslotte tranen van ontroering en zuivering van het hart worden.”
Fjodor Dostojevski - ‘De Gebroeders Karamazov’
VUUR op TVL
Vuur, de indringende voorstelling van Het nieuwstedelijk over de internaatsbrand van Heusden-Zolder wordt na een uitgebreide tournee integraal uitgezonden op TVL, de Limburgse regionale tv. Het is een uniek experiment om een nog breder publiek te bereiken én om theater op tv te tonen.
Vuur speelde tussen 2015 en 2019 maar liefst 100 keer in verschillende theaters en op bijzondere locaties in Vlaanderen en Nederlands Limburg. De speelreeks eindigde op de plek waar de feiten zich ooit afspeelden: het college van Berkenbos. Toen heette het nog het Heilig-Hartcollege, ondertussen kreeg het de naam Sint-Franciscuscollege.
In aanloop naar de laatste voorstellingen ontstond het plan om Vuur integraal uit te zenden op de regionale televisiezender TVL. Het nieuwstedelijk en TVL gingen hiervoor een bijzonder partnership aan.
Christophe Aussems: "We bereikten met Vuur al heel wat mensen die anders nooit naar het theater komen. Met deze televisie-uitzending willen we nog een breder publiek bereiken. Ik hoor vaak van toeschouwers dat Vuur hen diep geraakt heeft. Heel wat mensen kwamen zelfs verschillende keren kijken. Dat kan nu dus ook op tv. Uiteraard is de kracht van theater het live-aspect. Een televisie-uitzending blijft een registratie van een échte voorstelling. Maar dat geldt ook voor een concert op tv, of zelfs sport. We kozen ervoor om de live-ervaring te behouden en de voorstelling integraal op te nemen, inclusief publieksreacties. Dat wordt in ons geval extra bijzonder omdat de opname gebeurde in het college waar de feiten zich afspeelden. Bovendien is er de close-up: het geheime wapen van televisie. Je kan acteur Jonas Van Thielen nu van zeer dicht aan het werk zien en dat is een absolute meerwaarde. Zo komt het verhaal toch bijna even dicht op de huid te zitten als in de theaterzaal.”
Deze uitzending is een bijzonder experiment waarvoor Het nieuwstedelijk nauw samenwerkt met de televisiemakers van TVL. Theater op tv zie je nog enkel in het buitenland. De laatste theatervoorstelling op de Vlaamse tv dateert van 1999. Nochtans is er voor andere podiumkunsten (stand-up, muziek) wel ruimte. Met deze captatie onderzoeken we al doende waar er mogelijkheden en opportuniteiten zitten én waaruit nieuwe soortgelijke projecten vloeien.
Vuur wa een eerste keer s te zien op TVL op donderdag 23 januari, zondag 26 januari en donderdag 30 januari.
In aanloop naar de uitzending kon je in het TVL-nieuws een aantal reportages zien:
maandag 20 januari: #1 brandweer en burgemeester Heusden-Zolder
dinsdag 21 januari: #2 het college
woensdag 22 januari: #3 de overlevenden
donderdag 23 januari zijn regisseur Christophe Aussems & acteur Jonas Van Thielen studiogast
Vuur op TVL is een samenwerking van Het nieuwstedelijk en TVL.
Camera: Bart Husson, Dario D'Arpino, Tom Kums
Montage: Bart Husson
Geluidsmix: Stefan De Reese
Post-productie geluid: Bert Hornikx & Tom Buys
Hoofdredactie: Eddy Eerdekens
Myrthe Luyten, Bert Hornikx en Jonas Van Thielen in Vuur (foto: Katrijn Van Giel)
Jonas Van Thielen en Myrthe Luyten in Vuur (foto: Katrijn Van Giel)
Jonas Van Thielen in Vuur (foto: Katrijn Van Giel)
Jonas Van Thielen in Vuur (foto: Katrijn Van Giel)
Jonas Van Thielen en Bert Hornikx in Vuur (foto: Katrijn Van Giel)
Jonas Van Thielen in Vuur (foto: Katrijn Van Giel)
Myrthe Luyten en Jonas Van Thielen in Vuur (foto: Katrijn Van Giel)
Op locatie - ZLDR Luchtfabriek
Vuur werd in 2015 voor het eerst gespeeld op locatie in de "Luchtfabriek" van de mijnsite in Heusden-Zolder.
Plaatsen herbergen herinneringen. We vinden het belangrijk om dit soort voorstellingen te brengen op de locatie waar de gebeurtenissen zich afspeelden. In 1974 speelde de mijn nog een belangrijke rol in het publieke leven van Heusden-Zolder. De arbeiders van de ochtendshift waren bij de eersten die op de hoogte waren van de brand.
De mijnsite is ondertussen de nieuwe locatie van CC MUZE, het cultuurcentrum van Heusden-Zolder.
Op locatie - Regina Caeli Lyceum Dilbeek
Vuur was in 2017 te zien op locatie in de turnzaal van het Lyceum Regina Caeli in Dilbeek.
In 2016, in de nacht van 16 op 17 november, werden 60 leerlingen van het internaat van het Regina Caeli geëvacueerd nadat er brand was uitgebroken in hun school. De brandweer was snel ter plaatse en het vuur ook snel onder controle. Er raakten gelukkig geen leerlingen gewond. Mogelijk dankzij de strengere reglementeringen en procedures die na de collegebrand van Berkenbos in 1974 van kracht werden...
Op 30 mei 2017 zag Lieven Boeve, directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, Vuur in Dilbeek, en was onder de indruk.
Bij de voorstelling van wo 31 mei organiseerden we een nagesprek met Koen Maertens (klinisch psycholoog en directeur van OSCARE, een nazorg- en onderzoekscentrum voor brandwonden en littekens), Birgit Pille (directrice van het internaat Regina Caeli) en Christophe Aussems.
Op locatie - Monfortcollege Rotselaar
In 2018 speelde VUUR op locatie in het Montfortcollege van Rotselaar. Niet enkel bijzonder omdat het ook een school met een internaat is, maar ook omdat acteur Jonas Van Thielen er zelf les heeft gelopen.
Op locatie - Baexem Limburgfestival
VUUR speelde in de zomer van 2017 tijdens het Limburgfestival op locatie in de kapel van klooster Mariabosch in Baexem (NL).
Op locatie -
Sint-Franciscuscollege Heusden-Zolder
De speelperiode 2015-2019 van VUUR werd afgesloten op de plaats waar de feiten zich in 1974 afspeelden. Toen heette het nog het Heilig-Hartcollege, maar ondertussen werd het het Sint-Franciscuscollege. VUUR speelde er in een recent gebouwde theaterzaal.
Credits
regie, interviews & tekst
Christophe Aussems
tekst & dramaturgie
Els Theunis
spel
Jonas Van Thielen
live muziek
Bert Hornikx & Myrthe Luyten
dramaturgie
Alexander Schreuder
muziekdramaturgie
Adriaan Van Aken
kostuum
Jorine van Beek
geluidsontwerp
Stefan De Reese
lichtontwerp & techniek
Kishan Singh
techniek
Thomas Verachtert, Bregt Janssen
productie
Ellen Haesevoets
artistieke feedback
Stijn Devillé
een coproductie met MUZE Heusden-Zolder
in samenwerking met Sint-Franciscus College Heusden-Zolder, Gemeente Heusden-Zolder en Muziekodroom
versie 2017-2019
toneelbeeld
Christophe Aussems, Kishan Singh & Frank Hardy
uitvoering toneelbeeld
Kishan Singh & Viktor Thys
lichtontwerp
Frank Hardy
techniek
Viktor Thys
in samenwerking met C-mine Cultuurcentrum