de Queeste
Tyl van Limburg

'Een Limburgse antiheld'

's Morgens 24 september 1971. De 21-jarige Mario Roymans (uit een dorpje bij Tongeren) is in de buurt van het Paleis der Schone Kunsten in Brussel op zoek naar een taxi. In de vorige nacht heeft hij het schilderij De Liefdesbrief van Johannes Vermeer gestolen, en het uit de lijst gesneden. Hij heeft het doek opgerold, met de verf naar binnen, en onder zijn jas gestoken. Grote paniek alom in het Paleis voor Schone Kunsten en ook bij de mensen van het Rijksmuseum in Amsterdam. Zij hadden de Vermeer voor een exclusieve tentoonstelling 'Rembrandt en zijn tijdgenoten' aan Brussel uitgeleend. En nu zoiets. Mario eist via de pers om 200 miljoen frank te geven aan de vluchtelingen in Bangladesh (Oost-Pakistan). Hij noemt zich in zijn contacten met de pers Tyl. De Tyl van Limburg. In de kranten wordt er veel over hem geschreven. Meningen pro en contra vormen zich. De ene ziet hem al een Robin Hood, de andere als een dief en vernieler der schone kunsten. Op de radio komt hij ook, en een live-interview op 6 oktober wordt hem fataal. In december volgt de rechtszaak, op 12 januari 1972 wordt hij veroordeeld tot 24 maanden celstraf "waarvan zes maanden effectief, en met aftrek van het voorarrest" en tot een boete van 7500 franken. De Bond zonder Naam overweegt een genadeverzoek in te dienen. Mario zit zijn straf uit, zijn zus Jenny gaat hem elke dag bezoeken. Hij trouwt, hij krijgt een dochter, een jaar later is hij al weer gescheiden. Hij leeft teruggetrokken, zijn zus weet niet waar hij uithangt. In 1979 krijgt ze telefoon dat Mario gestorven is. Ze probeert uit te zoeken hoe, maar de omstandigheden blijven onduidelijk.

Rond deze persoon die heel even in zijn leven een held was, maar het niet wilde zijn, heeft Theatermakershuis De Queeste een interessant en boeiend locatieproject gemaakt. De Queeste (Genk) heeft zichzelf als opdracht gegeven elk seizoen een voorstelling te brengen die ingebed is in de geschiedenis van Genk en omstreken, van Limburg en de euregio. Zo hebben we al pareltjes kunnen bewonderen rond de thematiek van Turks-Vlaamse koppeltjes, rond de stroopfabriek in Borgloon, rond de logementshuizen voor de gastarbeiders in Winterslag-Genk (zie archief). [nieuwe pagina]Waren dat eerder 'grote' sociale problematieken, deze keer gaat de productie over één persoon. Een gestorven, en tragisch persoon. Dat maakte de research al moeilijker,in die zin dat nog levende nabestaanden, dorpsgenoten, of mensen die rechtstreeks of onrechtstreeks bij de zaak betrokken waren, niet direct uit hun schelp wilden komen. Zoals bijvoorbeeld de mensen van het benzinestation in Kuringen. Bij hen was Tyl naar de radio komen bellen, en zij hebben toen de Rijkswacht verwittigd. Nadien werden zij als verraders gezien (op een muur van het pompstation werd groot gekalkt: hier werd Tyl verraden), en ze moesten na een paar jaar hun zaak sluiten. Na lang aandringen wilde Mario's zus Jenny wel spreken. Zij woont nu in Duitsland, en uit haar interview zijn veel tekstfragmenten in de productie opgenomen. Uit al het research- en analysewerk heeft Kris Kuppens een toneeltekst gedistilleerd.

De Queeste speelt dit stuk op locaties die met de zaak Tijl te maken hebben. Zo werd er in Tongeren dicht bij de plek gespeeld waar het schilderij verstopt is geweest, en in Bolderberg in hotel Soetewey waar hij toen werkte. De speelplek is opgehoopt met zand en hei, er staan een paar stoelen, en op de achtergrond is er een bureau waaraan de muzikant Bert Hornikx zit, en de andere spelers als het ware wachten. Tom Ternest, Saar Vandenberghe en Christophe Aussems zijn aan het woord, als verteller, als directeur van het PSK of als Hollands sprekende directeur van het Rijksmuseum, als journalist, als BOB'er, als pompbediende, enzovoorts, en daartussen cirkelt Tyl. Totdat hij wordt opgepakt..Mooi wordt er op elkaar ingespeeld, vanuit de rol, maar ook vanuit de vertolker zelf. Wat karikaturaal, maar dat maakt het intenser. Ook de live klankmontage met kort fragmentjes en krakende tonen, past er perfect bij. Daarna is Helena Van den Berghe als Jenny aan het woord, live via de video. Dat geeft wel een rust- en reflectiemoment, na de flitsende scènes die als een echt misdaadverhaal zijn opgebouwd, maar het hadden wat minder woorden mogen zijn. Het derde deel behelst vooral de rechtszaak, op een even vlotte manier as het eerste deel. Het slot is weer een monoloog van Jenny. Haar herhaalde mijmeringen zijn wel realistisch, maar dramaturgisch te lang uitgesponnen.

Toch is Tyl van Limburg in zijn geheel een geslaagd project, en profileert De Queeste zich weer als een groep die feiten en toestanden uit de sociale geschiedenis van Limburg op een boeiende en heldere wijze theatraal weet te brengen.

theatermaggezien.be - 30 september 2007 (Tuur Devens)