Stijn Devillé
Leni & Susan

Stijn Devillé Leni & Susan

Stijn Devillé
Leni & Susan

Schrijver en regisseur Stijn Devillé plaatst de onsterfelijke Duitse diva van de nazi-propaganda Leni Riefenstahl tegenover de Amerikaanse, joodse, lesbische politiek activiste Susan Sontag, wier leven verschillende keren door kanker werd verwoest.

Leni Riefenstahl en Susan Sontag. Twee vrouwen, die de morele dilemma’s uit de twintigste eeuw letterlijk en figuurlijk belichamen. Een onverwoestbare kunstenares, op zoek naar perfectie, zuiverheid en kracht. Met een vitaliteit die niet alleen haar voornaamste thema blijkt te zijn, maar ook haar eigen leven tekent. Dat is Leni Riefenstahl. Daartegenover de joodse critica en denkster, die van ziekte en het niet-perfecte haar onderwerp heeft gemaakt, en zelf andermaal aan kanker ten prooi valt. Susan Sontag. 

In 1974 werkt Riefenstahl aan haar come-back en wil ze met een fotoboek over de Soedanese Nuba-krijgers de herinnering aan haar nazi-tijd achter zich laten. Susan Sontag haalt het hele project met één pennentrek onderuit en beschrijft in een kritisch essay hoe de foto’s van Riefenstahl nog steeds een ‘fascinerend fascisme’ in zich dragen. Sontags naam als critica is gevestigd. En Riefenstahl duikt onder, letterlijk, in de onderwaterfotografie. 

In 1998 krijgen beide dames een uitnodiging in de bus voor de 75ste verjaardag van TIME-magazine. Het beroemde weekblad nodigt alle personen uit die ooit op de cover van het magazine hebben gestaan. Riefenstahl is inmiddels 96. Sontag 65. De context is veranderd. De blik op hun verleden ook. Zullen ze erheen gaan? Wat zullen ze zeggen als ze mekaar ontmoeten? 

Vijf jaar later zullen ze allebei sterven. Dat is nu tien jaar geleden. Tijd voor een reconstructie. 

Schrijver en regisseur Stijn Devillé plaatst de onsterfelijke Duitse diva van de nazi-propaganda tegenover de Amerikaanse, joodse, lesbische politiek activiste Sontag, wier leven verschillende keren door kanker werd verwoest. Goed versus fout. Sterk versus zwak. Kunst versus politiek. Vitaal versus ziek. Leni & Susan. 

Het leven, de werkelijkheid, de waarheid en hoe wij daarnaar kijken, staan centraal in deze voorstelling. Beeldvorming en hoe die wijzigt naargelang de context. Videokunstenaar Walter Verdin plaatst tegenover de stemmen en de muziek een verbeeldingswereld in LED-technologie.

 

 

Schrijver en regisseur Stijn Devillé plaatst de onsterfelijke Duitse diva van de nazi-propaganda Leni Riefenstahl tegenover de Amerikaanse, joodse, lesbische politiek activiste Susan Sontag, wier leven verschillende keren door kanker werd verwoest.

Leni Riefenstahl en Susan Sontag. Twee vrouwen, die de morele dilemma’s uit de twintigste eeuw letterlijk en figuurlijk belichamen. Een onverwoestbare kunstenares, op zoek naar perfectie, zuiverheid en kracht. Met een vitaliteit die niet alleen haar voornaamste thema blijkt te zijn, maar ook haar eigen leven tekent. Dat is Leni Riefenstahl. Daartegenover de joodse critica en denkster, die van ziekte en het niet-perfecte haar onderwerp heeft gemaakt, en zelf andermaal aan kanker ten prooi valt. Susan Sontag. 

In 1974 werkt Riefenstahl aan haar come-back en wil ze met een fotoboek over de Soedanese Nuba-krijgers de herinnering aan haar nazi-tijd achter zich laten. Susan Sontag haalt het hele project met één pennentrek onderuit en beschrijft in een kritisch essay hoe de foto’s van Riefenstahl nog steeds een ‘fascinerend fascisme’ in zich dragen. Sontags naam als critica is gevestigd. En Riefenstahl duikt onder, letterlijk, in de onderwaterfotografie. 

In 1998 krijgen beide dames een uitnodiging in de bus voor de 75ste verjaardag van TIME-magazine. Het beroemde weekblad nodigt alle personen uit die ooit op de cover van het magazine hebben gestaan. Riefenstahl is inmiddels 96. Sontag 65. De context is veranderd. De blik op hun verleden ook. Zullen ze erheen gaan? Wat zullen ze zeggen als ze mekaar ontmoeten? 

Vijf jaar later zullen ze allebei sterven. Dat is nu tien jaar geleden. Tijd voor een reconstructie. 

Schrijver en regisseur Stijn Devillé plaatst de onsterfelijke Duitse diva van de nazi-propaganda tegenover de Amerikaanse, joodse, lesbische politiek activiste Sontag, wier leven verschillende keren door kanker werd verwoest. Goed versus fout. Sterk versus zwak. Kunst versus politiek. Vitaal versus ziek. Leni & Susan. 

Het leven, de werkelijkheid, de waarheid en hoe wij daarnaar kijken, staan centraal in deze voorstelling. Beeldvorming en hoe die wijzigt naargelang de context. Videokunstenaar Walter Verdin plaatst tegenover de stemmen en de muziek een verbeeldingswereld in LED-technologie.

 

 

Stijn Devillé tekst en regie
Chris Lomme en Simone Milsdochter spel
Walter Verdin video
Geert Waegeman muziek
Els Theunis dramaturgie
Lieselot De Wilde zang
Veerle Hasselman kleding
Piet Van Deun lichtontwerp
Stefan De Reese en Tom Buys klankontwerp
Adriaan Van Aken research archiefbeelden

Donderdag01.10.201520:30CC De Ploter, Ternat
Zaterdag03.10.201520:15CC Mortsel, Mortsel
Vrijdag09.10.201520:30GC De Bosuil, Overijse
Zaterdag10.10.201520:00Theater de Bordenhal, Maastricht JP
Woensdag21.10.201520:15Het Gevolg, Turnhout
Vrijdag23.10.201520:00CC De Fabriek, Sint-Lievens-Houtem
Maandag26.10.201520:15CC De Bogaard, Sint-Truiden
Woensdag28.10.201520:00OPEK, Leuven
Donderdag29.10.201512:30OPEK, Leuven
Vrijdag30.10.201520:00OPEK, Leuven
Zaterdag31.10.201520:00OPEK, Leuven
Zondag01.11.201515:00OPEK, Leuven
Zaterdag14.11.201520:15t,arsenaal, Mechelen

kunst heeft niks met politiek te maken

leni 
                  susan

toen jij geboren werd 
maakte ik al mijn grootste films 
                  voor de nazi’sja voor de nazi’sen ik zou het zo 
weer doen 
                   waarom verbaast me dat niet 
kunst heeft niks 
met politiek te maken 
                   –als 
stalin 
het me opgedragen had 
dan had ik het ook gedaan 
                   u weet ze wel uit te kiezen

foto: Katrijn Van Giel

Simone Milsdochter (1967) studeerde in 1991 af aan de theateropleiding aan Studio Herman Teirlinck. Sindsdien werkt ze bij verschillende theatergezelschappen, zowel in België als in Nederland. Ze speelde in theaterproducties van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg, Theater Zuidpool, Laika en HetPaleis. Ze was onder meer te zien in de film Wolf en de VRT-serie Wolven. Misschien ken je haar ook nog uit de televisieseries Dubbelleven, Rang 1 en Code 37. Bij ons zag je haar eerder al in Angst, waarin ze een overtuigende Tina Krimp neerzette.

Stijn Devillé (1974) is theatermaker en artistiek leider van Het nieuwstedelijk.  Hij studeerde Romaanse letteren en theaterwetenschap aan de KU Leuven en de Université d’Avignon en toneelregie aan het Rits (Brussel). Als freelancer werkte hij onder meer voor KVS (Brussel), Theater Antigone (Kortrijk), t,arsenaal (Mechelen) en Bronks (Brussel). In 1997 richtte hij samen met Els Theunis en Geert Bové Braakland/ZheBilding op, dat in 2015 transformeerde tot het nieuwstedelijk. In 2012 was hij met Braakland/ZheBilding curator van Theater aan Zee in Oostende. Zijn werk is sterk maatschappelijk geïnspireerd.

Zijn stukken Hitler is dood (2009), over de Neurenbergse processen en Hebzucht (2012), over de financiële crisis en de ondergang van Fortis, werden door het Nederlandse vaktijdschrift De Theatermaker TM uitgeroepen tot beste voorstelling van het jaar. Zijn stukken worden vertaald in het Frans en het Duits. Voor Hitler is dood ontving hij de Taalunie Toneelschrijfprijs 2009.

 

Chris Lomme (foto: Jimmy Kets)

Chris Lomme trok op haar 15de naar de Kortrijkse Academie en op haar 17de naar het Brusselse conservatorium om er voordracht en toneel te volgen, in het Nederlands én in het Frans. Naast haar vele toneelwerk was ze in televisieseries en films te zien, waaronder Katarakt, De Rodenburgs, Dubbelleven, Soeur Sourire en Het Vonnis.

Tussen 1962 en 1991 was Lomme als vaste actrice verbonden aan de Koninklijke Vlaamse Schouwburg Brussel. Ze verliet het gezelschap om als freelance actrice op de planken te staan, onder meer bij Blauwe Maandag Compagnie, De Tijd, NTGent, Theater Malpertuis en Braakland/ZheBilding. In t,arsenaal mechelen speelde Chris Lomme samen met Jo De Meyere in meer dan 100 voorstellingen van Achter de wolken. Sinds 2000 legt Chris Lomme zich ook toe op woordkunst met o.a. het poëzieprogramma Mijn leven langs de poëzie. Bij Braakland/ZheBilding was ze al te zien in Zoon en Spoon River.

Geert Waegeman

Geert Waegeman (1965) is componist, muzikant, producer, arrangeur en sound-engineer. Hij is een multi-instrumentalist: hij speeltviool, altviool, mandoline, mandola, piano, electronische keyboards, sampler, gitaar, percussie, theremin, ukulele, pianomelodica , banjo, bouzouki,  thin whistle, mondharmonica, elektrische bas, kelstone, mondharp, duimpiano, schalmei en andere viersnarige snaarinstrumenten. 

Geert Waegeman maakt Urban Chamber Music, ondermeer bij zijn groep Cro Magnon. Hij is actief op de meest diverse terreinen van het Vlaamse en internationale muzikale landschap. Sinds 1997 is Geert Waegeman een van de vaste huiscomponisten van Braakland/ZheBilding.

beluister de muziek van Geert Waegeman

foto: Katrijn Van Giel

Walter Verdin (1953) begon als graficus en muzikant, maar kwam in aanraking met video door zijn burgerdienst aan de Audiovisuele Dienst van de KULeuven in 1980. In 1983 vertegenwoordigde hij met zijn groep Pas de Deux België op het Eurovisiesongfestival in München.Hij maakte zijn eerste videoconcert, VIDEORHYTHMICS, in 1984. 

Hij werkte samen met choreografen (Wim Vandekeybus, Anne Teresa De Keersmaeker) en theatermakers (Guy Cassiers, Theu Boermans). Eén van zijn grote werken is TITLE SAFE, waaraan 27 collega-videomakers en muzikanten meewerkten. De laatste jaren plaatste Walter Verdin zijn eigen artistieke carrière op de achtergrond en initieerde hij met vzw Corban samenwerkingsverbanden tussen kunstenaars van verschillende disciplines en culturele achtergronden, met een bijzondere aandacht voor Afrikaanse kunstenaars. Momenteel neemt hij met de organisatie Videolepsia de draad van zijn eigen werk weer op.

De video's van Walter Verdin kunnen best omschreven worden als audiovisuele muziek, muziek van/voor/met videobeelden. De materie van het videobeeld zelf, zijnde licht of reflecterend licht met bijhorend geluid, is het werk op zich. Er is geen verhaal, wel een (muzikale) beeldcompositie. Het videoscherm is geen venster op de werkelijkheid maar moet worden ervaren als de werkelijkheid zelf, zoals een schilderij met een tijdelijke dimensie. Vanaf het begin werd in zijn werk een belangrijk principe gehanteerd: de videobeelden, per definitie beeld en geluid, moeten van bij de opname tot aan het eindproduct samen blijven, zonder toevoeging van andere beelden of geluiden; enkel filtering of bewerking van dit beeld en bijhorend geluid is toegestaan. Dit principe evolueerde in de loop der jaren van een rigide credo naar een algemeen referentiekader met een permanente nadruk op zintuiglijke ervaring, meer bepaald op de relatie en de synchroniciteit van beeld en geluid, en verschuivingen daarin.

 

 

Stijn Devillé over Leni & Susan

Kennissen van Riefenstahl zeiden dat ze nooit met meer haat over iemand had gesproken dan over Sontag. Dat vond ik een frappant gegeven. Wat zou er gebeuren als beide dames, tussen bejaard en hoogbejaard, mekaar zouden ontmoeten? In maart 1998 werd in elk geval Riefenstahl uitgenodigd voor de 75ste verjaardag van TIME-magazine. Dat ze er met een klein hartje naar toe ging, is bekend. Ze kreeg er een staande ovatie, op z'n Amerikaans, misschien meer omwille van haar hoge leeftijd dan om wie ze was of wat ze betekende. Of Susan Sontag er die avond bij was, weet ik niet. Ik ga er een beetje vanuit dat ze als New Yorkse persoonlijkheid, die regelmatig het hoofdartikel voor TIME had geschreven, ook was uitgenodigd. Vanaf daar is het dan ook fictie. Beide dames zullen niet lang na mekaar overlijden, in 2003 en 2004, zonder mekaar ooit te hebben ontmoet.

Ik kwam veel te weten over Riefenstahl in de biografie van Jürgen Trimborn: Leni Riefenstahl - een Duitse carrière, waarin hij haar schetst als een carrièremaakster, en in Leni, the life and work of Leni Riefenstahl van Steven Bach. Beiden zeggen het 'objectieve' maar 'kritische' verslag van haar leven te brengen, al zijn ze beiden ook vaak tendentieus. De autobiografie die Riefenstahl in 1992, ter gelegenheid van haar 90ste verjaardag uitgaf (aanvankelijk onder de titel De zeef des tijds) is - voorspelbaar - erg gekleurd, in de andere richting. Alsof ze inderdaad met een zeef doorheen haar leven is gegaan, en bepaalde gebeurtenissen heeft weggefilterd. In het toneelstuk Marleni van Thea Dorn en in de dubbelbiografie van Karin Wieland Dietrich & Riefenstahl - der Traum von der neuen Frau worden de levens van beide filmdiva's tegen mekaar afgezet. Allicht het helderste portret van Riefenstahl is de drie uur durende documentaire die Ray Müller in 1992 draaide, internationaal uitgebracht als The Wonderful, Horrible life of Leni Riefenstahl, waarin de hoogdbejaarde vrouw charmeert, impressioneert, ontkent, zich roert als een duivel in een wijwatervat. Müller integreert de B-roll (de 'behind the scenes' van de documentaire) in de film zelf, zodat je een verrassend beeld krijgt van hoe Riefenstahl de documentaire naar haar hand wil zetten en zo de regie over haar leven behoudt. Online vind je ook de integrale aflevering van Je Später der Abend, een populaire talkshow waarin Riefenstahl in 1974 te gast was en het vuur aan de schenen wordt gelegd. Voor het overige is het op het web oppassen voor hagiografie.

Voor wie meer wil weten: prof. Luc Deneulin van de Vrije Universiteit Brussel houdt online een geannoteerde bibliografie bij, met alles wat van en over Riefenstahl wordt gepubliceerd. Deneulin maakt quasi maandelijks een update: http://users.skynet.be/deneulin/

In de boeken die haar zoon David Rieff de laatste jaren uitbrengt, komt een onverwacht beeld naar voren van Susan Sontag. In haar nagelaten werk Herboren: dagboeken en aantekeningen 1947-1963 en Zoals de geest gebonden is aan het vlees: dagboeken en aantekeningen 1964-1980 leren we een bijzonder kwetsbare, zoekende en onzekere Sontag kennen, die op andere momenten dan weer blaakt van de ambitie. Ook Swimming in a sea of Death, het (over)gevoelige getuigenis van Rieff over de doodsstrijd van zijn moeder, bevestigt dat beeld. De drie boeken vormen een interessante pendant voor het beeld van Sontag als zelfverzekerde critica, zoals we dat kennen uit haar boeken, essays, artikels en interviews. Het onderhuidse oorlogje bijvoorbeeld, dat ze begin jaren '90 met Camille Paglia uitvecht in de media is kenschetsend. Voor de tekst van Leni & Susan heb ik uiteraard vooral inspiratie gezocht in Fascinating Fascism, maar ook in Against Interpretation, On Style, Regarding the pain of Others, Illness as metaphor. Zowat al haar werk (essays en fictie) is courant te vinden in de handel, ook in Nederlandse vertaling. Haar films zijn minder eenvoudig te vinden, maar zijn interessant omdat ze ook blootleggen wie en wat haar inspiratiebronnen zijn (Godard, Warhol, Dziga Vertov,...), maar ook hoe contextgebonden haar standpunten. Iets wat ze niet meteen toestaat aan de mensen die ze zelf bekritiseert. Wat in elk geval fascineert aan Sontag, is dat haar gedachten en standpunten evolueren. In het najaar van 2014 komt een documentaire uit over Sontag, Regarding Susan. Ik kijk ernaar uit, net als naar het derde deel van de dagboeken en aantekeningen. Wie weet werpen die beide documenten weer een heel ander licht op de schrijfster.

 

Stijn Devillé