Stijn Devillé
Hebzucht

Stijn Devillé Hebzucht

Stijn Devillé
Hebzucht

Op vrijdag 19 september 2008 hapt de Belgische bankensector naar adem. Op maandag zal het land niet meer hetzelfde zijn. De hele wereld komt in een allesverslindende draaikolk terecht.

Hebzucht vertelt de klassieke rise & fall van een imperium. Maar aan het eind van deze tragedie gaan de personages niet dood. Ze cashen hun geld en zoeken dekking in de plooien van de geschiedenis. 

 

 

On Friday, September 19 2008, the Belgian banking sector gasps for air. On Monday, the country won't be the same anymore. The whole world is stuck in an all-consuming vortex.

Hebzucht (Greed) tells the classical rise and fall of an imperium. But at the end of this tragedy, the characters don't die. They cash their money and take cover in the folds of history.

 

 

tekst en regie
Stijn Devillé

spel
Dirk Buyse, Michaël Pas, Jorre Vandenbussche, Kris Cuppens, Sara Vertongen, Stijn Devillé en Esra Vandenbussche als het kind 

compositie muziek
Gerrit Valckenaers, Rudy Trouvé en Gunter Nagels 

live muziek
Gerrit Valckenaers, Youri Van Uffelen en Trijn Janssens

research en dramaturgie
Els Theunis 

text and directions
Stijn Devillé

actors
Dirk Buyse, Michaël Pas, Jorre Vandenbussche, Kris Cuppens, Sara Vertongen, Stijn Devillé and Esra Vandenbussche as the child

composition music
Gerrit Valckenaers, Rudy Trouvé en Gunter Nagels

live music
Gerrit Valckenaers, Youri Van Uffelen en Trijn Janssens

research and dramaturgy
Els Theunis

Dinsdag05.01.201620:00OPEK, Leuven
Woensdag06.01.201620:00OPEK, Leuven
Vrijdag05.02.201620:00NTGent, Gent
Donderdag11.02.201620:0030CC Schouwburg, Leuven
Zondag14.02.201614:0030CC Schouwburg, Leuven
Zondag06.03.201614:00Monty, Antwerpen
Woensdag15.05.201920:00OPEK, Leuven

Ons geld of ons leven, wat is ons het meeste waard?

"Vele maanden onderzoek naar het hart van de financiële crisis zijn knap vertaald naar een raak leerstuk dat je in verstomming achterlaat. De hele wereld in één voorstelling.” (Hebzucht "Beste Theater 2012" volgens het Nederlandse vakblad De Theatermaker)

"Hebzucht is een daad. Een daad van verantwoordelijkheid. Het maakt van deze voorstelling de meest waardevolle van afgelopen seizoen. (Wouter Hillaert in De Standaard *****)

INTERVIEW MET AUTEUR EN REGISSEUR STIJN DEVILLE

Iets meer dan twee weken voor de première van Hebzucht sprak ondergetekende met schrijver en regisseur Stijn Devillé. Een interview uit het hart van onze interne keuken. Ter uwer vermaak. Maar ook om u te informeren over onze nieuwe theaterstunt-in-aanbouw in de hoop dat u komt kijken. 

DE FAMILIE LALLEMAND

Kan je allereerst de personages van je nieuwe stuk eens overlopen. Want dat is een korte inhoud op zich, niet?

Ten eerste is er Gwendolyn Lallemand (Sara Vertongen). Een jonge docente Public Finance aan Oxford University. Zij is de dochter van Etienne Lallemand (Dirk Buyse), een liberaal politicus, die nog minister van Financiën en eurocommissaris is geweest, maar nu aan de slag is in de financiële wereld. Etienne of ‘Stevie’ is voorzitter van AXIS-bank, een bank die op het punt staat een nieuwe CEO aan te stellen. Dat wordt Jean-Luc Pollard (Kris Cuppens). Een grote vis. Een landgenoot weliswaar, maar met jaren ervaring bij Citigroup in Londen.

Ten vierde is er de man van Gwendolyn, Thomas Jacobs (Jorre Vandenbussche). Hij is Global Head Fixed Income bij Barclay’s, een grote Britse investeringsbank. Hij is dus de man die de vaste opbrengsten binnen de bank onder zijn hoede heeft, alles wat met leningen en obligaties te maken heeft. Als Thomas en Gwendolyn in het land zijn voor de begrafenis van zijn ouders neemt hij een aanbod van AXIS-bank aan om er financieel directeur te worden.

Tenslotte is er de broer van Thomas, Carl Jacobs (Michaël Pas). Hij werkt in New York voor Deutsche Bank. Ook hij is in het land voor de begrafenis. Hij is de enige die het gevoel heeft dat er iets mis is met de financiële wereld op dat ogenblik. Het stuk speelt in 2005. Hij vertrouwt de constante groei van de markt niet en ziet de crisis van 2008 al aankomen. Carl is dus een beetje de klokkenluider van het gezelschap. Naar wie natuurlijk niet wordt geluisterd…

De personages behoren allemaal min of meer tot één bankgroep. En er zijn ook nogal wat familiale banden. Die grote verwevenheid is heel Belgisch, of klopt dat niet?

Eigenlijk wordt nergens in het stuk melding gemaakt van het feit dat het verhaal zich in België afspeelt. De naam ‘België’ of ‘Brussel’ valt nergens. Maar het gegeven familiale banden in politiek en zakenwereld, is inderdaad iets dat bij ons heel erg aan de hand is. En dat erg boeiend is om mee te spelen als schrijver. Een politicus wiens dochter ook de politiek ingaat. Iedereen kent dat hier. En ik probeer er een kant van te laten zien die je misschien niet meteen verwacht. Dat politici die uit dezelfde familie komen niet per se de beste vrienden zijn. 

AAN DE ANDERE KANT VAN DE VAARTKOM

Vertel eens iets over de concrete aanleiding om het precies over economie en de economische crisis te hebben?  

De aanleiding was een staking bij InBev, ergens in 2008. Er waren daar net achthonderd mensen op straat gezet. En op hetzelfde moment – weliswaar om totaal andere redenen (de overname van Anheuser Busch, nvdr) – streek de top van InBev een bonus op van achthonderd miljoen euro. Ik vond die getallen erg frappant. Achthonderd ontslagen en achthonderd miljoen euro aan bonussen. Dat is precies één miljoen per ontslagen werknemer. Met zo’n miljoen kan je een werknemer vijfentwintig jaar in dienst houden. Dus als je die eenmalige bonus niet uitkeert, kunnen die mensen gewoon hun job behouden.  

Is je verhaal daarop gebaseerd? Moeten ze zich zorgen beginnen maken aan de andere kant van de Leuvense Vaartkom?   

Nee. Mijn research rond kapitalisme deinde al snel uit en bracht mij bij heel andere zaken. Op een bepaald moment heb ik het afgebakend tot één duidelijk verhaal. Dat van het begin van de economische crisis, die gestart is met een leningencrisis in de VS. Het faillisement van Lehman Brothers, dé grote katalysator van het hele spel, is een duidelijke inspiratiebron. En het failliet van Fortis hier bij ons. Een heel gelijkaardig verhaal van ‘the bigger the better’ en ‘groei om de groei’. Voeg daar nog de ABN-AMRO-saga aan toe en je bekomt een interessante cluster. Daarop heb ik me gebaseerd voor Hebzucht, dat ondanks zijn wortels in de realiteit een fictief verhaal is. Over de rise and fall van een financieel imperium.  

BRECHTIAANS  

Sla je, zoals elke normale mens, de financiële pagina’s in de krant nog altijd over sinds je Hebzucht schreef? Of lees je die nu met verhoogde interesse?  

Nee, ik sla die nog altijd over. Al begrijp ik wel beter waar het allemaal over gaat nu. Maar het blijft een compleet andere wereld.  

Je hebt dus iets bijgeleerd tijdens het schrijven en de kans is groot dat ook veel toeschouwers er iets van gaan opsteken. Echt een 'leerstuk' is het niet, maar het heeft er wel aspecten van. ‘Not done’ in het hedendaags theater. Toch?  

Ik ben zoals altijd erg laat aan het finale uitschrijven van de tekst begonnen. En de voornaamste reden van mijn uitstelgedrag was het feit dat ik niet wist hoe ik moest omgaan met de vele zaken die ik onvermijdelijk zou moeten uitleggen om te maken dat een publiek in mijn verhaal zou kunnen meestappen. Wat hedge funds zijn bijvoorbeeld. Of CDO’s.   Heel onlangs zag ik een fragment uit de film Margin Call, die de val van Lehman behandelt. In die film maken ze handig gebruik van getuigenissen van de topmannen van die bank, die zelf compleet niet wisten hoe hun producten in elkaar zaten. Als het opbracht was het allang goed. (lacht) Dramatisch interessant, want het zet die bankmannen fijn te kakken. Maar ook dramaturgisch is dat een slimme zet, want via hun wat gebrekkige uitleg, krijg je alles uitgelegd aan je publiek.  

Die manier van vertellen gebruik jij toch ook in Hebzucht?  

Voor een stuk wel, ja. Maar ik gebruik ook een tweede manier om het probleem ‘tekst en uitleg’ in mijn voordeel om te buigen. Door een extra personage te introduceren dat ‘het kind’ heet. Er is een kind aanwezig op scène dat in tegenstelling tot de andere personages vanuit het ‘nu’ spreekt of vanuit een nabije toekomst. Dat kind probeert te begrijpen wat er gebeurd is en brengt dat onder woorden in kindertaal.  

Niettemin zitten er nog aardig wat vaktermen in de tekst…  

Tijdens de repetities hebben we een tijdlang geprobeerd om die terminologie al spelend weg te moffelen. Maar sinds deze week zijn we binnen een aantal scènes voor de tegenovergestelde benadering beginnen gaan. Personages die er echt uitstappen en gewoon hun uitleg doen. Heel Brechtiaans eigenlijk (lacht). We gaan nog zien wat daarvan overblijft tegen de première, maar voorlopig werkt dat echt heel verfrissend eigenlijk.  

OVER STILSTAND EN ACHTERUITGAAN


Dader-slachtofferrelaties zijn altijd een dada van je geweest. In Hebzucht valt op dat die relatie anders, misschien wat klassieker, is dan in je vorige stukken?            

Ja. In La Dissection d’un Homme Armé, Hitler is dood of Immaculata zijn er momenten dat er wordt stilgestaan bij wat er aan de hand is. Die stukken spelen zich dan ook allemaal af na de feiten. Personages brengen verslag uit van wat hen overkomen is. Maar in Hebzucht bevinden ze zich echt midden in het drama. Daardoor zijn ze zich niet honderd procent bewust van de consequenties van hun daden. Terwijl het publiek dat natuurlijk wel is, want dat weet dat er een crisis uit gaat voortkomen. Met die spanning probeer ik iets te doen.  

Er wordt inderdaad minder stilgestaan bij dingen… 

Het is een beetje een dooddoener, maar in financiële middens geldt ‘dat stilstaan achteruitgaan is’. Een denkend mens gebruikt het begrip ‘stilstaan’ net om momenten van reflectie aan te duiden. ‘Heb je daar al eens bij stilgestaan?’ of ‘We moeten daar eens bij stilstaan’. Eigenlijk kan je het probleem van de crisis daarop terugbrengen. Als er wat meer was stilgestaan bij bepaalde zaken, dan zouden er een heleboel stommiteiten niet gebeurd zijn.

 

VAN DE GOEIEN EN DE SLECHTEN

Wie de slachtoffers van de crisis zijn, is redelijk duidelijk. Maar hoe zit het met de daders? Is er sprake van ‘goeien’ en ‘slechten’?

Nee, zo simpel is het niet. Maar de daders erkennen hun daden niet. En proberen er onderuit te komen. Votron, Lippens en Mittler gaan nog altijd in beroep tegen processen die tegen hen worden ingespannen. Het is niet zo dat die mannen op een bepaald moment ‘ja, ik geef het toe’ gaan zeggen. Maar ik denk dat ze vooral daders zijn omdat zij de verantwoordelijkheid dragen. Niet omdat er echt kwaad opzet in het spel was. Eerder domheid. Ze hebben niet nagedacht bij wat ze deden.

Dus eigenlijk zou je stuk Domheid moeten heten in plaats van Hebzucht?    

Sinds kort ben ik eigenlijk heel content met mijn titel. Hij klopt met de immense gretigheid waarmee de personages handelen. Tiens. Ik bedenk mij plots dat ‘gretigheid’ en ‘greed’ etymologisch allicht verwant zullen zijn… Maar het fenomeen van ‘ik wil erbij zijn’ en ‘dat moet voor mij zijn’ en ‘als ik meer heb dan de andere, dan ben ik de winnaar’, daar draait het om. Veel meer dan om de centen op hun bankrekening.   Die astronomisch getallen die constant vallen – en dan vooral wanneer het over de bonussen gaat - zouden die voor dat soort mensen even abstract zijn als voor ons?   Ja. Dat is iets heel mafs geweest om tijdens het schrijven vast te stellen. Dat ik constant moest nadenken: wat was het nu weer? Miljard of miljoen? Ik heb een aantal gesprekken gehad met Piet De Puydt, een financieel journalist die een boek geschreven heeft over Fortis. En die vertelde dat hij dat ook nog steeds heeft. En dat terwijl financiën zijn biotoop zijn. Geruststellend wel. (lacht)

 

DE SOUNDTRACK VAN HET PUBLIEK

Wat is de rol van de muziek?

De muziek die Gerrit, Gunter en Rudy hebben gemaakt zit op twee sporen. Er zitten heel kale, koude ritmische dingen tussen. Muziek met een hoge hartslag, die het tempo dusdanig opdrijft dat stilstaan bijna onmogelijk wordt. En anderzijds hebben ze zachte, melodieuzere dingen gemaakt. Voor mij zijn de positie van het kind en die van de muziek redelijk gelijkaardig.

Het is de positie van de afstand, van het overzicht, van de terugblik na de feiten. De soundtrack is in die zin meer de soundtrack van het publiek dan van de spelers. De spelers zitten ‘in the heat’, terwijl de muziek een soort overzicht probeert te maken. Zoals in sommige oorlogsdocumentaires. Daar krijg je vaak beelden van explosies en beschietingen te zien waar een stuk rustige klassieke muziek overheen is gelegd. Een beetje dat gevoel. Iets troostends. Maar ook iets onmachtigs. Iets van ‘we kunnen niet ingrijpen, want het is al achter de rug’. Of we zijn er gewoonweg niet toe in staat. Beetje defaitistisch dus ook. (lacht).

VIJF SPELERS, VIJF REGISSEURS EN EEN KIND

Dat belooft. Op de koop toe ga je zelf meespelen? Kijk je daar naar uit?

Ik beklaag het mij nog alle dagen. (lacht) Nee, dat is niet waar. Het is alleen spannend omdat het lang geleden is dat ik dat nog heb gedaan. En dat ik nu in één keer moet spelen met mensen die ik de afgelopen tien jaar geregisseerd heb. Vijf hele goede spelers die zich, als ik een scène heb, plots als vijf regisseurs beginnen te gedragen. Confronterend is dat. Maar ça va. Het is ook heel kort wat ik moet doen. Te kort om speciaal daarvoor een acteur te gaan inhuren. En ik ga sowieso mee op tournee. Want iemand zal het kind moeten opvangen…  

En wie gaat dat kind spelen?  

Mijn oudste dochter neemt alvast een deel voorstellingen voor haar rekening. Een bewuste keuze. Lang geleden hebben mijn vrouw en ik eens wat geld gekregen van onze ouders. En mijn schoonvader raadde ons aan om dat te beleggen. Wij hebben dat gedaan met het idee dat onze kinderen dan later met dat geld zouden kunnen studeren. Maar door de crisis schiet daar bijna niks meer van over. Het klinkt misschien een tikje moralistisch, maar dat mijn dochter daar staat - als het ware om haar geld terug te vragen - dat maakt het inhoudelijk echt heel concreet voor mij.  

Dus. Als ik het goed begrijp is Hebzucht een moralistisch leerstuk met defaitistische muziek?  

Ja. (lacht stevig door)

Interessant. Ik kom zeker kijken.  

AVA, 25 maart 2012

De leeslijst van Stijn Devillé

Bij het schrijven van Hebzucht heeft Stijn Devillé zich voornamelijk  laten inspireren door de val van Fortis en de val van Lehman Brothers. Het boek De
Kloof van Piet Depuydt was daarbij zijn voornaamste leidraad. De personages en gebeurtenissen in Hebzucht weerspiegelen echter op geen enkele manier de echte gebeurtenissen of hoofdrolspelers uit beide historische feiten.
Het gaat om een fictief drama, waarin hij maatschappelijke gebeurtenissen of gebruiken heeft verwerkt. De onderstaande boeken boden meer achtergrond
en inspiratie over de financiële crisis en de economische wereld in het algemeen.

De utopie van de vrije markt
Hans Achterhuis

De man die 65 miljard stal. De ondergang van Bernard Madoff
Erin Arvedlund

23 Things they don’t tell you about Capitalism
Hai-Joon Chang

De Ondergang van Fortis. Necrologie van een Belgisch-Nederlands experiment
Thierry Debels

De Kloof. Hoe de breuk tussen Belgen en Nederlanders Fortis fataal werd.
Piet Depuydt

Zes huwelijken en een begrafenis. Grote en kleine geheimen van de Belgische Haute Finance
Béatrice Delvaux & Stefaan Michielsen

Het land is moe
Tony Judt

The Shock Doctrine
Naomi Klein

Freakonomics
Steven D. Levitt & Steven J. Dubner

The Big Short
Michael Lewis

Liar’s Poker
Michael Lewis

Economie in 30 seconden
Donald Marron (red.)

De ondergang van het gezond verstand. De val van Lehman Brothers en het begin van de kredietcrisis.
Lawrence McDonald

Bankroet. Hoe Fortis al zijn krediet verspeelde
Stefaan Michielsen & Michael Sephiha

Econoshock. Hoe zes economische schokken uw leven fundamenteel zullen veranderen
Geert Noels

 De Prooi. Blinde trots breekt ABNAMRO
Jeroen Smits

De Managementmythe
Matthew Stewart

Vrije val. Vrije markten en het falen van de wereldeconomie.
Joseph Stiglitz

De kracht van wit. Verandert de crisis ons leven?
Fons Van Dyck

Een Nederlandse bankier vertelt.
Kilian Wawoe, Bonus.