Lijnen aanstippen / Een gesprek aangaan
Alles is met elkaar verbonden. Alles houdt verband. Jij en ik. Wij allen samen. Hier en nu. Op deze planeet. Het verleden en de toekomst. En ook, en dat is dan weer een stuk prozaïscher, de stukken die we maken met Het nieuwstedelijk.
We geven dit seizoen onze makers de opdracht om bij elke voorstelling op zoek te gaan naar die verbanden. Er is één begrip dat dit jaar telkens bovendrijft: verantwoordelijkheid.
We starten bij Ademen met de invulling die Adriaan Van Aken aan deze oefening geeft. Op deze pagina lees je wat Sara Vertongen triggert in dit woord.
LIJNEN AANSTIPPEN /
EEN GESPREK AANGAAN
door Adriaan Van Aken
Lange lijnen aanstippen. Dat is waar het in deze tekst om gaat. Terug- en vooral vooruitverwijzen naar andere voorstellingen en projecten die in lijn lijken te zijn met degene die u straks (of zonet) – verser dan vers!- tot u zal nemen (of genomen zal hebben): Ademen. En dit bij voorkeur op basis van de voorstellingen die de auteur van deze tekst zelf bijdraagt dit seizoen. Dit alles om u op slinkse wijze te verleiden om ook naar deze shows te komen kijken. U weet hoe graag wij u zien (en terugzien!)
Soms dien je de boel wat op te rekken om zo'n 'lange lijn' bloot te leggen, maar dat is in deze hoegenaamd niet het geval. Er is namelijk één thema dat zich als een slang door het volledige seizoen van Het nieuwstedelijk heen lijkt te slingeren: 'verantwoordelijkheid'. Niet het meest sexy thema, maar wel een dat aan de orde is door wat er speelt in de wereld.
Soldaat Van Aken, de vijand lacht zich dood zal ik daarbij buiten beschouwing laten. Die vormde als 'onbedoelde kroniek' vorig seizoen al een mooie combo met de 'bedoelde kroniek' Mooie Jaren. Nee! Ik wil het hier graag over Trust hebben, een voorstelling die veel meer gemeen heeft met Ademen.
Allebei zijn het teksten van een buitenlandse (Angelsaksische) auteur. De ene tekst (Ademen, 2011) is wat recenter, de andere (Trust, 1990) net iets ouder. Allebei zijn het verhalen waarin een koppel centraal staat, al bevindt het koppel uit Trust, Matthew en Maria, zich in een nogal alternatieve relatievorm, waar het koppel uit Ademen een klassiekere, veel herkenbaarder liefde beleeft. Eentje met uitstapjes naar Ikea.
Het valt op hoeveel Netflixseries zich, net als Trust, afspelen in de jaren '80 of '90. Daar zit een factor nostalgie voor iets tussen, waar het oudere deel van hun kijkpubliek gevoelig aan is (ik alvast wel), maar het is ook een makkelijker tijd om een verhaal voor te ontwikkelen, omdat er nog geen sprake is van smartphones, sociale media of klimaatverstoring.
Alhoewel? In Trust passeert wel degelijk 'het gat in de ozonlaag'. Kent u het nog? Een probleem dat Matthew duidelijk beroert, maar waar Peg, de zus van hoofdpersonage van Maria, 'nog nooit van gehoord heeft'. Dat resoneert ook vandaag. Al is het maar omdat 'het gat', dat sinds het begin van deze eeuw (door CFK-reductie) langzaam maar zeker kleiner wordt, vandaag door klimaatrelativisten wordt ingezet om de hoop op een alomvattende technologische oplossing voor de klimaatverstoring aan te wakkeren (en in de tussentijd 'business as usual' te kunnen propageren).
Waarin beide stukken elkaar vooral vinden echter, is in het lijnrecht tegenover mekaar plaatsen van 'vrijheid' en 'verantwoordelijkheid'. Ook bij Trust is daarbij een kind in het spel, het in se ongewenste kind dat groeit in de buik van de 17-jarige Maria.
Matthew, nochtans een klassiek toonbeeld van onafhankelijkheid, die hij desnoods met de vuisten afdwingt, wil met Maria trouwen en het kind houden, ook al is hij de vader niet: 'Kinderen zijn kinderen, wat maakt het uit?' Maria, die onder Matthews invloed haar oude persoonlijkheid van zich afwerpt en zichzelf compleet heruitvindt, neigt naar abortus. Ze wil zichzelf verder ontwikkelen terwijl ze tegelijk voor haar moeder zorgt.
matthew
maria
Je moet hier weg
Ik moet voor mijn moeder zorgen.
jouw moeder is een psychopate.
Ze heeft gewoon pijn.
Verantwoordelijkheid. Daar zit het woord 'antwoord' in. Wat dus 'een vraag' impliceert. En heel vaak blijkt die vraag 'een zorgvraag' te zijn: 'Wil jij voor mij zorgen?' Het soort vraag dat ons vrijheidsstreven sterk onder druk zet. Het soort vraag dat onze kinderen, zij bij uitstek, ons voorleggen. Het soort vraag ook die 'ons klimaat' ons nooit persoonlijk 'op de man af' zal stellen.
Al vond ik net dat zo mooi aan die viraal gegane video waarin NBC 6-weerman John Morales (die naam alleen al: niet 'Jan Modaal' maar 'Jan Moraal') alle neutraliteit verliest door emotioneel te breken als hij de naderende superorkaan Milton in cijfers tracht te beschrijven. Voor ons zijn die 'millibars' vooralsnog iets abstracts. Voor hem als wetenschapper zijn ze persoonlijk, zijn ze een taal, maken ze deel uit van een gesprek. Geen gesprek tussen twee mensen, zoals in Ademen en Trust, maar een gesprek dat er minstens evenveel toe doet: dat tussen mens en natuur. Een gesprek dat bij Morales alvast aankwam met snelheden van meer dan 200 km per uur.